سیاست و سیاست‌بازی همواره پشت پرده‌ رخ می‌دهد و راه و رسم خود را دارد. بسیاری از اتفاق‌ها، دیدارها و مسائل سیاسی همیشه به مانند رازی باقی می‌مانند. تمام تفسیرها و گمانه‌زنی‌های سیاسی، صرفا بر اساس شایعات و شنیده‌ها رقم می‌خورند و همچنان واقعیت دور از دسترس مردم باقی می‌ماند. تنها راهی که می‌توان تا حدودی به پشت پرده سیاست‌بازی سران کشورها دست یافت، خاطراتی است که آن‌ها در زمان حیات خود، بدون هیچ‌گونه هراس و خود سانسوری نوشته‌اند. نوشته‌هایی که اکثرا برای جلوگیری از هرگونه پیامدی پس از مرگ ‌آن‌ها منتشر می‌شوند.

کتاب یادداشت‌های علم از این دست کتاب‌هاست که با توجه به این‌که پس از مرگ نویسنده و تغییر رژیم منتشر شد، تا حدود زیادی می‌تواند خواننده را با دوران زمام‌داری حکومت پهلوی آشنا کند.

 امیر اسدالله علم؛ نزدیک‌ترین فرد به محمدرضا پهلوی

اسدالله علم سیاست‌مدار و نخست‌وزیر ایران در سال ۱۲۹۸ در شهر بیرجند متولد شد. علم متعلق به یکی از اصیل‌ترین اقوام شمال شرق ایران، خاندان خراسان بود. او در خانواده‌ای نواندیش رشد یافت و پدرش «شوکت‌الملک» شیفته‌ی ادب و هنر بود که با بزرگان فرهنگ و هنر ایرانی از جمله «ایرج میرزا» و «کمال‌الملک» دوستی نزدیکی داشت.

اولین مسئولیت سیاسی‌اش را در سال ۱۳۲۵ و در زمان نخست وزیری «احمد قوام» به‌دست آورد. «قوام» که از پیشینه‌ی خانوادگی علم و نفوذ او بین اقوام جنوب شرق ایران آگاه بود، او را به عنوان فرماندار سیستان و بلوچستان انتخاب کرد. قرار گرفتن علم در این پست تاثیر به‌سزایی در آینده‌ی سیاسی او داشت. اول این‌که با عملکرد درخشانی که داشت و گزارش‌هایی که مستقیم به دست «محمدرضا پهلوی» می‌رسید، علم خود را به خوبی فرمانداری وفادار به شاه نشان می‌داد. از طرفی دیگر، «محمدرضا پهلوی» بین سیاست‌مداران کهنه‌کار کشور اعتبار اندکی داشت و به دنبال نیروهای جوانی بود که پست‌های حیاتی کشور را به آن‌ها بسپارد و در عین حال به او وفادار باشند و علم یکی از بهترین گزینه‌ها برای شاه بود. سه سال بعد در سال ۱۳۲۸، علم وزیر کشور شد. اما خیلی زود پس از این‌که «دکتر مصدق» به نخست‌وزیری رسید به بیرجند تبعید شد. مصدق دلیل این کار را روابط پنهانی علم با کشورهای خارجی عنوان کرد.

نخست وزیری علم

در سال ۱۳۴۱ «محمدرضا پهلوی» به این نتیجه رسیده بود که برای اصلاحات ارزی و انقلاب سفید نیاز به نخست‌وزیری بسیار نزدیک به خود دارد، به همین دلیل با سنگ‌اندازی‌های خود موجبات برکناری دکتر «علی امینی» را فراهم کرد و سپس علم را به عنوان نخست‌وزیر کشور انتخاب کرد. در دوران نخست‌وزیری او اتفاقات بسیار مهمی در کشور رخ داد. قیام ۱۵ خرداد، انقلاب سفید، تشکیل حزب ایران نوین و لایحه مصونیت حقوقی مستشاران نظامی بخشی از مهم‌ترین اتفاقات دوره‌ی نخست‌وزیری علم بودند. در تمام این اتفاقات، علم همواره وفاداری خود به شاه را نشان می‌داد و در دو مورد قیام ۱۵ خرداد و لایحه‌ی مصونیت حتی سپر بلای شاه هم شد. «باهری» وزیر دادگستری وقت کشور که لایحه را امضا نکرد در این‌باره می‌گوید: «علم به این دلیل دست به این اقدام غیرقانونی زد که شاه را بسیار دوست می‌داشت و می‌خواست در این ننگ شریک شاه باشد. این شاه بود که می‌خواست لایحه حتما تصویب شود.»